厦门话拉丁化新文字 编辑

厦门话拉丁化新文字(Emngwe Ladingxua Sinmundzi (ELS))是以厦门话为拼写对象的拉丁化新文字,是不包含声调的拼音方案。

厦门话拉丁化新文字
汉字 拉丁化新文字
白话字 La-teng-hòa Sin Bûn-jī
台语罗马字La-ting-huà Sin Bûn-jī
厦拉新文字 Ladingxua Sin Mundzi
闽南拼音Lādīnghuà Sīn Bbúnzzî

字母表

编辑
拉丁字母 a b bh c d dz e er g gh i/j k l
字母念法
a

bi

bhi

c

di

dzi

e

er

gi

ghi

i

ki

li
念法台罗 à pi tshír ti ē ēr ki i khì
使用场合

[1]


[2]
拉丁字母 m n ng nh o oh p s t u/w x y z
字母念法
m

ni

ng

o

oh

pi

s

ti

u

xi

y

z
念法台罗 ḿ ng nn ò oo phí sir thí u ír tsir
使用场合




[2]

声韵

编辑

声母与子音韵母

编辑
声母 b bh p m d dz t n l g gh k ng nh x z c s w j
汉字例
腔调 [1]
台罗 p b ph m t j th n l k g kh ng nn h ts tsh s u i
台罗
(韵母)
m(h) ng(h)

韵母

编辑
单韵母 a e er i o oh u y
(省略)
汉字例
腔调 诏安[1] [1]
台罗 a(h) e(h) er(h) i(h) o(h) oo(h) u(h) ir
复合韵母 ai ao ei ou ia io iu iao wa
-ua
wai
-uai
wi
-ui
we
-ue
汉字例
腔调 诏安[1] [1]
台罗 ai(h) au(h) (ere(h)) eru ia(h) io(h) iu(h) iau(h) ua(h) uai ui(h) ue(h)
带鼻韵母 am an ang om ong wang
-uang
im em in
汉字例
腔调 (方音)[1] [1]
台罗 am an ang om ong uang im irm in
带鼻韵母 iam ian ing eng iong iang un en wan
-uan
汉字例
腔调 [1] (方音)[1] [1]
台罗 iam ian ing irng iong iang un irn uan
鼻化韵母 anh inh enh ianh iaonh iunh ionh
汉字例
腔调 [1] (方音)[1]
台罗 ann(h) inn(h) enn(h) iann(h) iaunn iunn(h) ionn(h)
鼻化韵母 onh wanh
-uanh
ainh winh
-uinh
wenh
-uenh
wainh
-uainh
汉字例
腔调 同安[1] (方音)[1]
台罗 onn(h) uann ainn(h) uinn uainn(h)
促音韵母 ap at ak ok ip it et ik ek iap iat iok iak ut wat
-uat
汉字例
腔调 [1] [1] (方音)[1]
台罗 ap at ak ok ip it irt ik irk iap iat iok iak ut uat

拼音方式

编辑

音节构成

编辑
  • 韵母单独成为音节:促韵母uat及复韵母ua、uai、ui、ue可单独成为音节,但u应改为w,拼作wat、wa、wai、wi、we等。鼻韵母uan、uang、uenh、uinh、uanh、uainh等亦可单独成为音节,但同样要将u改为w,拼作wan、wang、wenh、winh、wanh、wainh等。其它韵母皆可单独成为音节。
  • 声母单独成为音节:z(y)、c(y)、s(y)、m、ng,如zlaizui(“自来水”)、niaoc(“老鼠”)、ssiong(“思想”)、msi(“毋是”)等。
  • 声母和韵母相拼成为音节。
  • n、m、ng三个声母不配鼻音后缀,如ni(“年”)不拼成ninh、mi(“处”)不拼成minh、ngi(“硬”)不拼成nginh、niao(“猫”)不拼成niaonh等。[2]
  • 声母bh不配任何鼻音韵母,如Emng(“厦门”)不拼成Ebhng、Monggoh(“蒙古”)不拼成Bhonggoh、munli(“文字”)不拼成bhunli等。[2]

界音

编辑

多音节词的音节间,若前后字母易误拼,有几种界音方式:

  • 若后面的字母为a、e、o、ng,加顶撇“'”界音。
  • 若后面的字母为i,以j界音:i单独成为音节时须加上j,拼作ji,否则都改i为j。
  • 若后面的字母为u,而前面字母为n,加顶撇“'”界音。
  • 若后面的字母为m,前面是单韵母,加顶撇“'”界音。
  • 若后面的字母是y,前面是声母,加顶撇“'”界音。

字句构成[3]:62–69

编辑

拉丁化新文字的通则:

  • 词素连写,词间分写。
  • 动名词、复合名词连写。
  • 前缀助词(如“有”、“袂”)、后缀助词(如“的”、“仔”)与本词连写。叹词分写。
  • 数字与量词或位数词(如“十”、“百”、“千”)之间、序数前缀(如“第”)与数字之间,分写或以连字号“-”相连。
  • 拟声词或拟态词的叠字与叠词,重复的部分以连字号“-”相连。
  • “A-不-A”结构,在“A”与“不-A”之间以连字号“-”相连。“不-A-不”结构,完全连写或完全分写。
  • 四字成语,若前两字与后两字结构相仿,之间以连字号相连,否则完全连写。
  • 句子(到句号为止)的起首、专有名词,词首首字母使用大写。
  • 依具体方案而异:部分常用词可使用音节首字母缩写,部分常用词有避免同音歧义的特殊拼法。

范例

编辑

1940年1月《南洋商报》:[4]

厦门话拉丁化新文字原文 台罗对照
(厦拉) LIU MONG KIK ----Lim---- (松花江上歌谱)

Ghua'e ge duadi Manglam[Manlam] Lohgang do siong,

 xitwei'u zinsui e xonggen,ia u iusiu xiong-

 wei mensen gohzit[gohzik].

Ghua'e ge duadi Manglam[Manlam] LOhgang do siong,

 xitwei u lan'e tongbao,ia u nilao ebebhu.

5,10,5,10,zion xit e picam e sizun.
5,10,5,10,zion xit e picam e sizun.

Tuatli liao ghua'e gexiong,xinhki liao xongxu ebomi.

Liulong! Liulong!guilit duadi ngixiong liulong.

Xoni? Xoghe?zia e xiao dngki lan'e koai egohxiong?
Xoni? Xoghe? zia e xiao siudng lan'e xongxu e bomi?

 Dianiung a! Dianiung a !Simmi sizun?
 Zia e xiao xuanzu zai i[t]-ton.

1940
Liû-bông khik  Lîm

Guá-ê ke tuà-tī Bân-lâm Lōo-kang tō siōng,
hit-uī ū tsin-suí ê hong-kíng, ia̍h-ū iù-siù hiông-uí bîng-sìng kóo-tsik.
Guá-ê ke tuà-tī Bân-lâm Lōo-kang tō siōng,
hit-uī ū lán-ê tông-pau, ia̍h-ū nî-ló ê pē-bú.

5, 10, 5, 10, tsiông hit--ê pi-tshám ê sî-tsūn.
5, 10, 5, 10, tsiông hit--ê pi-tshám ê sî-tsūn.

Thuat-lī liáu guá-ê ke-hiong, hìnn--khì liáu hong-hù ê pó-mi̍h.

Liû-lōng! Liû-lōng! kui-li̍t tuà-tī ī(nn)-hiong liû-lōng.

Hô-nî? Hô-ge̍h? tsiah ē-hiáu tńg-khì lán-ê khó-ài ê kòo-hiong?
Hô-nî? Hô-ge̍h? tsiah ē-hiáu siu-tńg lán-ê hong-hù ê pó-mi̍h?

Tia-niû á! Tia-niû á! Sīm-mih sî-tsūn?
Tsiah ē-hiáu huan-tsū tsai it-tông.

台闽字对照 白话字对照
流亡曲  林

我个家蹛值闽南鹭江道上,彼位有真粹个风景,也有幼秀雄伟名胜古迹。
我个家蹛值闽南鹭江道上,彼位有咱个同胞,也有年老个父母。

5、10、5、10,从彼个悲惨个时遵。
5、10、5、10,从彼个悲惨个时遵。

脱离了我个家乡,弃去了丰富个宝物。

流浪!流浪!规日蹛值异乡流浪。

何年?何月?才会晓轸去咱个可爱个故乡?
何年?何月?才会晓收轸咱个丰富个宝物?

爹娘啊!爹娘啊!啥物时遵?
才会晓欢聚在一堂。

Liû-bông khik  Lîm

Góa-ê ke tòa-tī Bân-lâm Lō͘-kang tō siōng,
hit-uī ū chin-suí ê hong-kéng, ia̍h-ū iù-siù hiông-uí bêng-sèng kó͘-chek.
Góa-ê ke tòa-tī Bân-lâm Lō͘-kang tō siōng,
hit-uī ū lán-ê tông-pau, ia̍h-ū nî-ló ê pē-bú.

5, 10, 5, 10, chiông hit--ê pi-chhám ê sî-chūn.
5, 10, 5, 10, chiông hit--ê pi-chhám ê sî-chūn.

Thuat-lī liáu góa-ê ke-hiong, hìnn--khì liáu hong-hù ê pó-mi̍h.

Liû-lōng! Liû-lōng! kui-li̍t tuà-tī ī(ⁿ)-hiong liû-lōng.

Hô-nî? Hô-ge̍h? chiah ē-hiáu tńg-khì lán-ê khó-ài ê kò͘-hiong?
Hô-nî? Hô-ge̍h? chiah ē-hiáu siu-tńg lán-ê hong-hù ê pó-mi̍h?

Tia-niû á! Tia-niû á! Sīm-mih sî-chūn?
Chiah ē-hiáu hoan-chū chai it-tông.

1939年3月《南洋商报》:[5]

厦拉原文 台罗
台闽字

SIGAKLI'E XISING ZIA  Danming

Sì-kak-lī ê Hi-sing  Tan-bîng

四角字个牺牲者  Tan-bîng

Di lizap ni zing, wu ziit'e xulinlang, Ii si diamdi Xokgiansing Zin'gangguinh'e xiunh'e[,]
Ii'e diongxu si lai Singapo (Singapore) tanzia, Ii zin kun'gin zuogang ngmang diongxu za-za dolai,
dansi, diongxu mji-si bho dolai, simzi puesin ia bhogia. Ii'e simlai zap-xun diogip daklit iu-bhun lau bhaksai.
Tī lī-tsa̍p nî tsîng, ū tsi̍t ê hū-lîn-lâng, i sī tiàm-tī Hok-kiàn síng Tsìn-kang kuinn ê hiunn-ē,
i ê tiōng-hu sī lâi Sin-ka-pho (Singapore) thàn-tsia̍h, i tsin khûn-kín tsuè/tsò-kang ǹg-bāng tiōng-hu tsá-tsá tò[tò-tńg]--lâi,
tān-sī, tiōng-hu m̄-i sī bô tò[tò-tńg]-lâi, sīm-tsì phue-sìn iā bô kià. I ê sim-lāi tsa̍p hun tio̍h-kip ta̍k-li̍t iu-būn làu ba̍k-sái.
值二十年前,有一个妇人人,伊(她)是踮值福建省晋江关个乡下,
伊(她)的丈夫是来新加坡趁食,伊(她)真勤谨做工怏望丈夫早早倒[倒轸]来,
但是,丈夫毋伊[但?] 是无倒[倒轸]来,甚至批信也无寄。伊(她)的心内十分着急逐日忧闷落目屎。
Diongxu lai Singapo siwu 4 nila, inwi mbatli, simlai siaoliam i'e xulinlang.
I cianh batlang ga'i gia pue, dansi long bhowu zidio xelai'e pue, I ziu m'ai gogiala , di de-lakni'e 3 ghe.
I si bhe dokila. I daising gia ziitduinh[ziitdiunh] pue doki.
Tiōng-hu lâi Sin-ka-pho sī ū 4 nî--lah, in-uī m̄ bat lī, sim-lāi siàu-liām i ê hū-lîn-lâng.
I tshiánn pa̍t-lâng kā i kià phue, tān-sī lóng bô ū tsih-tio̍h he-lāi ê phue, i tsiū m̄ ài koh kià--lah, tī tē-la̍k nî ê 3 ge̍h.
I sī beh tò--khì--lah. I tāi-sing kià tsi̍t tiunn phue tò--khì.
丈夫来新加坡是有四年啦,因为毋𧧸字,心内数念伊个妇人人。
伊请别人加伊寄批,但是朗无有接着彼内个批,伊就不爱阁寄啦,值第六年个三月。
伊是欲倒[倒轸]去啦。伊代先寄一张批倒[倒轸]去。
Ziit'e simlai manxun diogip dide tingxaao diongxu'e siaosit'e xulinlang, zidio diongxu'e pue, si zaijunh-e.xuanhxi zaijunh'e kaisim'a[.]
Ii te zitdiunh pue, baitok gebia'e zz lau-aze kuanh,lau-aze dit-dit io tao laubhaksai[laobhaksai], tohkui bi'ai! Siunhki I si takge 7 nigu'e susu, ghohging, lun'ghu, sianzin,
xianzai ciudiong de-de ziitdiungpue[ziitdiunhpue] bhuexiao tak, mzai lai'min'e isu giksim giansiao gongbhue cut. Bek gao bhoxuat'e si. I gong mxola! Mxola!
Tsi̍t ê sim-lāi bān hun tio̍h-kip tī teh thìng-hāu tiōng-hu ê siau-sit ê hū-lîn-lâng, tsih-tio̍h tiōng-hu ê phue, sī tsái[nn]-iūnn ê huann-hí tsái[nn]-iūnn ê khai-sim--ah.
I thê tsit tiunn phue, pài-thok ke-pian/pinn ê tsu-tsú[?] láu-a-tsé khuànn, láu-a-tsé ti̍t-ti̍t iô thâu làu ba̍k-sái, thóo-khuì pi-ai! Siūnn-khí i sī tha̍k-kè 7 nî kú ê sù-su, gōo-king, lūn-gú, sian-tsîn,
hiān-tsāi tshiú-tiong té-té tsi̍t tiunn phue, buē-hiáu thak, m̄ tsai lāi-bīn ê ì-sù kik-sim kiàn-siàu kóng-buē--tshut. Pik-kàu bô-huat ê sî. I kóng m̄ hó--lah! M̄ hó--lah!
一个心内万分着急值宁听候丈夫个消息个妇人人,接着丈夫个批,是怎样个欢喜怎样个开心啊。
伊(她)提这张批,拜托家边个诸子[?] 老阿姊看,老阿姊直直摇头流目屎,吐气悲哀!想起伊是读过七年久个四书、五经、论语、先秦,
现在手中短短一张批未晓读,不知内面个意思激心见笑讲未出。迫较无法个时。伊讲不好啦!不好啦!
Cinhcam, zuatmong! Si'e ohxun baowiliao xulinlang'e zuanboh, zitsi Ii iging bhoxuat zaitse[ziatse?] gagi,
di 30 xunzing i'ao. Ii xising-liao[,] gohxiong si ziitjunh laoliat canxng si ziitjunh xosiu,
dansi! I soh siaoliam'e lang si ingwan bhuowe dolaila.
Tshinn-tshám, tsua̍t-bōng! Sî ê oo-hûn pau-uî-liáu hū-lîn-lâng ê tsuân-pōo, tsit sî i í-king bô-huat tsiat-tsè[?] ka-kī,
tī 30 hun-tsing í-āu. I hi-sing--liáu, kòo-hiong sī tsi̍t-iūnn lāu-lia̍t tshân-hn̂g sī tsi̍t-iūnn hó-siu,
tān-sī! I sóo siàu-liām ê lâng sī íng-uán buē-uē tò[tò-tńg]--lâi--ah.
凄惨、绝望!时个乌云包围了妇人人个全部,此时伊(她)已经无法 节制[?] 家己,
值三十分钟以后。伊(她)牺牲了,故乡是一样闹热田园是一样好收,
但是!伊所数念个人是永远未会倒[倒轸]来啦。

注释

编辑
  1. ^ 跳转到: 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 Newspaper Article - 厦門話新文字方案, 南洋商报, 11 February 1939, Page 10. [2024-03-17]. (原始内容存档于2024-03-17). 
  2. ^ 跳转到: 2.0 2.1 2.2 2.3 Newspaper Article - 厦門話新文字方案, 南洋商报, 10 March 1939, Page 222. [2024-03-17]. (原始内容存档于2024-03-17). 
  3. ^ 倪海曙. 中國拼音文字概論. 上海: 时代书报出版社. 1948 –通过尚仪近代华文书籍暨图像数据库. 
  4. ^ Newspaper Article - 中國文字拉丁化全程, 南洋商报, 15 January 1940, Page 22. [2018-07-11]. (原始内容存档于2019-10-29). 
  5. ^ Newspaper Article - 工作報告, 南洋商报, 10 March 1939, Page 22. [2024-03-17]. (原始内容存档于2024-03-17). 

参考文献

编辑

参阅

编辑