车臣汗部

车臣汗部（蒙古语：ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠬᠠᠨ
ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ，西里尔字母：Сэцэн хан аймаг），一作格根车臣汗部^[1]，又称喀尔喀东路、克鲁伦巴尔和屯盟（蒙古语：ᠬᠡᠷᠯᠡᠨ ᠪᠠᠷᠰ
ᠬᠣᠲᠠ ᠶᠢᠨ 
ᠴᠢᠭᠤᠯᠭᠠᠨ，西里尔字母：Хэрлэн Барс хотын чуулган），简称车盟，是清代喀尔喀蒙古四部之一。康熙三十年（1691年）置。1911年外蒙古独立后被博克多汗国沿用。1923年10月，蒙古人民党政府将其改为“杭肯特乌拉省”^[2]（蒙古语：Хан Хэнтий уулын аймаг）。其地大致相当于今蒙古国东方省、肯特省、戈壁苏木贝尔省，苏赫巴托尔省北部和东部，以及东戈壁省的大部分地区。

沿革

明代末年，成吉思汗十八世孙谟啰贝玛游牧于克鲁伦河一带。其子硕垒自称车臣汗，与土谢图汗衮布、札萨克图汗素巴第并称“三汗”。后金天聪九年（1635年），硕垒遣使入贡。崇德三年（1638年），皇太极命其献“九白”之贡。

康熙二十七年（1688年），卫拉特蒙古准噶尔部进攻喀尔喀三路。时车臣汗诺尔布及其长子伊勒登阿喇布坦相继去世，其孙乌默客年幼，纳木扎勒台吉携乌默客及十万余户部众内附，被安置于乌珠穆沁地界（今内蒙古东、西乌珠穆沁旗一带）。康熙三十年（1691年），置车臣汗部。次年，定车臣汗部为“喀尔喀东路”，编为十二旗^[3]：

车臣汗部中旗（车臣汗旗）
车臣汗部左翼中旗
车臣汗部右翼中旗
车臣汗部中左旗
车臣汗部中右旗
车臣汗部中前旗
车臣汗部中后旗
车臣汗部中下旗（车臣汗部中末旗）
车臣汗部左翼前旗
车臣汗部左翼后旗
车臣汗部右翼前旗（《平定朔漠方略》无此旗）
车臣汗部右翼后旗

康熙三十五年（1696年），乌默客从康熙皇帝征噶尔丹。三十六年，车臣汗部返回克鲁伦河游牧。乾隆二十年，车臣汗部增至二十三旗，至清末不改：

车臣汗部中末次旗，康熙三十四年（1695年）置
车臣汗部中左前旗，康熙三十六年（1697年）置
车臣汗部中右后旗，康熙三十六年（1697年）置
车臣汗部左翼左旗，康熙四十年（1701年）置
车臣汗部左翼右旗，康熙四十年（1701年）置
车臣汗部右翼左旗，康熙四十年（1701年）置
车臣汗部左翼后末旗，康熙五十年（1711年）置
车臣汗部右翼中右旗，康熙五十一年（1712年）置
车臣汗部右翼中左旗，康熙五十二年（1713年）置
车臣汗部中末右旗，乾隆十四年（1749年）置
车臣汗部右翼中前旗，乾隆二十年（1755年）置

其地东至额尔德尼陀罗海与黑龙江呼伦贝尔为邻，西至察罕齐老图与土谢图汗部为邻，南至塔尔衮柴达木，北至温都尔罕与俄罗斯接壤。该部会盟于克鲁伦河巴拉斯浩特（英语：Bars-Hot），称克鲁伦巴尔和屯盟。

1911年外蒙古独立，博克多汗国依旧沿袭清代的盟旗制度。1919年，北洋军占领外蒙古。1921年蒙古革命后，北洋军被驱逐出境，蒙古人民党上台执政，封建王公和盟旗体制被废除。1923年，蒙古人民党当局依据山川河流对全国省、县进行改名，“车臣汗艾马克”更名为“杭肯特乌拉省”（蒙古语：Хан Хэнтий уулын аймаг）。1931年行政区划变更，在杭肯特乌拉省的基础上设立肯特省、东方省、苏赫巴托省。此外，东戈壁省、中戈壁省、戈壁苏木贝尔省和中央省的少部分地区昔日也属于杭肯特乌拉省。^[4]

中华民国方面，国民政府于1928年名义上设置蒙古地方，将车臣汗部划为克鲁伦巴尔和屯盟，直至1946年正式承认其独立，克鲁伦巴尔和屯盟在法理上仍为中华民国领土。

车臣汗部下属的旗、沙毕

车臣汗部下属以下的旗、沙毕（шавь，本意是“门徒”，指喇嘛门徒所属的封地）：^[5]

清代旗名	博克多汗时期旗名	设立时间	始封者	下属苏木数	备注
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟中前旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад өмнөд хошуу	清阿齐图扎萨克旗 Чин ачит засгийн хошуу	1691	固山贝子阿南达 хошууны бэйс Ананда	12 （1734年之后为5）	^[6]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟右翼中右旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын дундад баруун этгээдийн хошуу	阿海扎萨克旗 Ахай засгийн хошуу	1712	辅国公车林旺布 улсад туслагч гүн Цэрэнванбу	1.5	^[7]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟右翼中左旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын дундад зүүн этгээдийн хошуу	巴特尔扎萨克旗 Баатар засгийн хошуу	1713	头等台吉吹音珠尔 тэргүүн зэрэг тайж Чойнжур	1.5	^[8]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟中末旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад адгийн хошуу	毕西日勒图扎萨克旗 Бишрэлт засгийн хошуу	1691	固山贝子达里 хошууны бэйс Дарь	3	^[9]
	毕西日勒图贝勒旗 Бишрэлт бэйлийн хошуу
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟左翼中旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын дундад хошуу	达尔汗扎萨克旗 Дархан засгийн хошуу	1691	多罗郡王纳木扎尔 төрийн жүн ван Намжил	2	^[10]
	达里干嘎旗 Дарьганга хошуу	1925			1925年新设，原为达里冈厓牧场（Дарьгангын сүрэг）^[11]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟中末次旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад адгийн хошуу	岱青扎萨克旗 Дайчин засгийн хошуу	1695	头等台吉图赖 тэргүүн зэрэг тайж Туулай	1.5	^[12]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟中右后旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад баруун этгээдийн хойд хошуу	达赖达尔汗扎萨克旗 Далай дархан засгийн хошуу	1697	一等台吉鲁布桑 тэргүүн зэргийн тайж Лувсан	1.5	^[13]
	达赖扎萨克旗 Далай засгийн хошуу
游格吉呼图克图沙毕 Егүзэр хутагтын шавь	游格吉呼图克图沙毕 Егүзэр хутагтын шавь	1864	游格吉呼图克图鲁布桑丹津那木济勒 Егүзэр хутагт Лувсанданзаннамжил		1923年改为额尔德尼查干乌拉旗（Эрдэнэцагаан уулын хошуу）^[14]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟左翼后旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын умард хошуу	约斯特扎萨克旗 Ёст засгийн хошуу	1691	辅国公车林达什 улсад туслагч гүн Цэрэндаш	2.5	^[15]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟中后旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад дахь умард хошуу	济农扎萨克旗 Жонон засгийн хошуу	1691	固山贝子车卜登 хошууны бэйс Цэвдэн	1.5	^[16]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟右翼中前旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын дундад өмнөд хошуу	卓里克图扎萨克旗 Зоригт засгийн хошуу	1754	辅国公车林敦德 улсад туслагч гүн Цэрэндоёд	1	^[17]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟右翼中后右旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад дахь баруун этгээдийн хошуу	伊勒登扎萨克旗 Илдэн засгийн хошуу	1691	多罗郡王彭苏克 төрийн жүн ван Пунсаг	4	^[18]
	芒来巴特尔王旗 Манлай баатар вангийн хошуу	1916	芒来巴特尔王达木丁苏隆 Манлай баатар ван Дамдинсүрэн		^[19]
	鄂嫩河新布里亚特旗 Онон голын шинэ буриад хошуу	1922			1922年为安置流亡至外蒙古的布里亚特人而设立^[20]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟右翼前旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын дундад зүүн этгээдийн хошуу	墨尔根扎萨克旗 Мэргэн засгийн хошуу	1691	头等台吉塞棱达什 тэргүүн зэрэг тайж Сэрэндаш	1.5	^[21]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟中左前旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад зүүн этгээдийн өмнөд хошуу	萨鲁勒扎萨克旗 Саруул засгийн хошуу	1697	一等台吉恭济克 тэргүүн зэргийн тайж Гончиг	1	^[22]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟左翼右旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын баруун этгээдийн хошуу	苏吉格图扎萨克旗 Сүжигт засгийн хошуу	1701	头等台吉吹札木策 тэргүүн зэрэг тайж Чойжамц	1	^[23]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟右翼左旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын зүүн этгээдийн хошуу	斯日格楞扎萨克旗 Сэргэлэн засгийн хошуу	1701	头等台吉根敦 тэргүүн зэрэг тайж Гэндэн	0.5	^[24]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟车臣汗旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы Сэцэн ханы хошуу	车臣汗旗 Сэцэн ханы хошуу	1691	车臣汗乌默客 сэцэн хан Өмхэй	2	^[25]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟右翼中旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын дундад хошуу	车臣扎萨克旗 Сэцэн засгийн хошуу	1691	多罗贝勒车布登 төрийн бэйл Цэвдэн	8	^[26]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟左翼后末旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын умард адгийн хошуу	卫征扎萨克旗 Үйзэн засгийн хошуу	1711	头等台吉多尔济达什 тэргүүн зэрэг тайж Дорждаш	1.5	^[27]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟右翼后旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын умард хошуу	胡日查扎萨克旗 Хурц засгийн хошуу	1691	头等台吉固噜札布 тэргүүн зэрэг тайж Гүржав	3	^[28]
	浩齐特扎萨克旗 Хуучид засгийн хошуу	1915	额尔德尼亲王色隆托济勒 Эрдэнэ чин ван Сэлнэнтожил		1915年，以色隆托济勒所归附的浩齐特左翼旗部众新设此旗。初附土谢图汗部，1916年并入车臣汗部。^[29]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟左翼左旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын зүүн этгээдийн хошуу	额尔德尼扎萨克旗 Эрдэнэ засгийн хошуу	1701	一等台吉额尔德尼 тэргүүн зэргийн тайж Эрдэнэ	1.5	^[30]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟中末右旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад адгийн баруун этгээдийн хошуу	额尔哈扎萨克旗 Эрх засгийн хошуу	1750	头等台吉旺济勒札布 тэргүүн зэрэг тайж Ванжилжав	1	^[31]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟左翼前旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын өмнөд хошуу	额尔赫木色克扎萨克旗 Эрхэмсэг засгийн хошуу	1691	镇国公憨都 улсын түшээ гүн Ханд	2	^[32]
喀尔喀东路克鲁伦巴尔和屯盟中前旗伊拉古克三呼图克图沙毕 Халхын дорнод зам Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад өмнөд засгийн хошууны харьяа Ялгуусан хутагтын шавь	伊拉古克三呼图克图沙毕 Ялгуусан хутагтын шавь	1913	伊拉古克三呼图克图额琳沁多尔济 Ялгуусан хутагт Эринчиндорж		1923年改为敖其尔松贝尔山旗（Очирсүмбэр уулын хошуу）^[33]

职官

盟长、副盟长各一人。
副将军、参赞各一人。

每旗设札萨克协理台吉、管旗章京、副章京各一人。诸旗共设佐领四十人。每六佐领设参领一人，每佐领设骁骑校一人。

封爵

爵二十有六：车臣汗一人；附辅国公一人；扎萨克和硕亲王一人，由郡王晋袭；扎萨克多罗郡王一人；附多罗贝勒一人；扎萨克多罗贝勒一人；扎萨克固山贝子二人，一由贝勒降袭；扎萨克镇国公一人；扎萨克辅国公二人，一由贝子降袭；公品级扎萨克一等台吉一人；扎萨克一等台吉十三人，一由贝子降袭，二由辅国公降袭；附镇国公一人，由贝子降袭。

车臣汗世系

世代	名	年份	备注
第一代	硕垒	?-1655年	阿敏都喇勒孙，谟啰贝玛子。
第二代	巴布	1655年-1683年	硕垒第五子。
第三代	诺尔布	1683年-1688年	巴布子。
第四代	乌默客	1688年-1709年	诺尔布孙，伊勒登阿喇布坦子。康熙三十年（1691年）诏留车臣汗号。^[34]
第五代	衮臣	1709年-1728年	乌默客长子。康熙四十八年袭车臣汗。
第六代	车布登班珠尔	1728年-1733年	衮臣长子，雍正十一年免。
第七代	垂扎布	1733年-1735年	乌默客从弟。
第八代	达玛璘	1735年-1751年	衮臣次子。
第九代	嘛呢巴达喇	1751年-1767年	达玛璘长子。
第十代	车布登扎布	1767年-1788年	达玛璘次子。乾隆四十六年诏世袭罔替。
第十一代	齐旺多尔济	1788年-1795年	车布登扎布长子。
第十二代	朋楚克多尔济	1795年	齐旺多尔济次子，无嗣。
第十三代	桑斋多尔济	1796年-1800年	齐旺多尔济长子。嘉庆五年，降四等台吉。
第十四代	玛哈什哩	1800年-1807年	朋楚克多尔济嗣子。
第十五代	恩克图噜	1807年-1817年	玛哈什哩长子。嘉庆二十二年病免。
第十六代	阿尔塔什达	1817年-1875年	恩克图噜子。
第十七代	车林多尔济	1875年-1893年	阿尔塔什达子。
第十八代	德木楚克多尔济	1893年-1909年	车林多尔济子。
第十九代	阿克旺那林	1910年-1923年	德木楚克多尔济子。

注释及征引文献

^ 光绪《大清会典事例》卷九百六十四理藩院疆理
^ 苏联科学院、蒙古人民共和国科学委员会编，《蒙古人民共和国通史》下部第一编
^ 《平定朔漠方略》卷十二载车臣汗部编为十一旗，无右翼前旗，据光绪《会典事例》卷九百七十及嘉庆《一统志》补出。
^ Сэцэн хан аймаг. Монголын түүх.
^ О.Батсайхан, З.Лонжид, О.Баяртөр, Л.Алтанзаяа. (2012). МОНГОЛЧУУД: XX-XXI зуунд Зурагт түүх. Улаанбаатар. МОНСУДАР
^ Чин ачит засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Ахай засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Баатар засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Бишрэлт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Дархан засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Дарьганга хошуу (Хан Хэнтий уулын аймаг)
^ Дайчин засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Далай дархан засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Егүзэр хутагтын шавь (Сэцэн хан аймаг)
^ Ёст засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Жонон засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Зоригт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Илдэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Манлай баатар вангийн хошуу
^ Онон голын шинэ буриад хошуу
^ Мэргэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Саруул засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Сүжигт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Сэргэлэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Сэцэн ханы хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Сэцэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Үйзэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Хурц засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ СЭЛНЭНТОЖИЛ Дондогсэнгийн
^ Эрдэнэ засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Эрх засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Эрхэмсэг засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
^ Ялгуусан хутагтын шавь (Сэцэн хан аймаг)
^ 以下见祁韵士《皇朝藩部要略》、光绪《会典事例》卷九百六十九理藩院封爵、《清史稿》藩部世表

延伸阅读

[编]

《清史稿/卷521》，出自赵尔巽《清史稿》

参考书目

《亲征平定朔漠方略》，中国藏学出版社影印殿本
嘉庆重修《大清一统志》
光绪《钦定大清会典事例》，全国图书馆文献缩微复制中心影印殿本
《清史稿》，中华书局点校本
谭其骧等，1974，《中国历史地图集》，北京：中国地图出版社
祁韵士著，张穆改定，包文汉整理，1987，《清朝藩部要略稿本》，哈尔滨：黑龙江教育出版社
《蒙古族通史》，本书编写组，2001，北京：民族出版社

[1] 光绪《大清会典事例》卷九百六十四理藩院疆理

[2] 苏联科学院、蒙古人民共和国科学委员会编，《蒙古人民共和国通史》下部第一编

[3] 《平定朔漠方略》卷十二载车臣汗部编为十一旗，无右翼前旗，据光绪《会典事例》卷九百七十及嘉庆《一统志》补出。

[4] Сэцэн хан аймаг. Монголын түүх.

[5] О.Батсайхан, З.Лонжид, О.Баяртөр, Л.Алтанзаяа. (2012). МОНГОЛЧУУД: XX-XXI зуунд Зурагт түүх. Улаанбаатар. МОНСУДАР

[6] Чин ачит засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[7] Ахай засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[8] Баатар засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[9] Бишрэлт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[10] Дархан засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[11] Дарьганга хошуу (Хан Хэнтий уулын аймаг)

[12] Дайчин засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[13] Далай дархан засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[14] Егүзэр хутагтын шавь (Сэцэн хан аймаг)

[15] Ёст засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[16] Жонон засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[17] Зоригт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[18] Илдэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[19] Манлай баатар вангийн хошуу

[20] Онон голын шинэ буриад хошуу

[21] Мэргэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[22] Саруул засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[23] Сүжигт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[24] Сэргэлэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[25] Сэцэн ханы хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[26] Сэцэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[27] Үйзэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[28] Хурц засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[29] СЭЛНЭНТОЖИЛ Дондогсэнгийн

[30] Эрдэнэ засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[31] Эрх засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[32] Эрхэмсэг засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)

[33] Ялгуусан хутагтын шавь (Сэцэн хан аймаг)

[34] 以下见祁韵士《皇朝藩部要略》、光绪《会典事例》卷九百六十九理藩院封爵、《清史稿》藩部世表

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]