维基百科

拉丁维文

提示：此条目的主题不是新维文。

拉丁维文（Uyghur Latin Yëziqi）(ULY)，老维文：ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى‎）是以拉丁字母为基础的辅助性维吾尔语拼写方案。它是继新维文后，维吾尔文的第二套广泛应用的拉丁化方案。

Comparative alphabets: Arabic-Script Uyghur, Latin-Script Uyghur; Uyghur Ereb Yëziqi, Uyghur Latin Yëziqi sëlishturma ëlipbesi
Comparative alphabets: Arabic-Script Uyghur, Latin-Script Uyghur; Uyghur Ereb Yëziqi, Uyghur Latin Yëziqi sëlishturma ëlipbesi

发展

编辑

拉丁维文是2000年后由新疆大学和维吾尔计算机信息协会发起的。[1]最初，方案被称为维吾尔语计算机文字（Uyghur Kompyutër Yëziqi，ئۇيغۇر كومپيۇتېر يېزىقى‎），后来为了避免人们把计算机文字理解成机器语言，改名为拉丁维文。拉丁维文的创建最初是为了便于在计算机上使用维文，从而结束了维吾尔文拉丁转写杂乱无章的局面。除了新疆维吾尔自治区，拉丁维文还被国际上广泛接受，特别是海外的维吾尔团体。2008年1月，新疆维吾尔自治区语言文字委员会研究编制并鉴定验收了维吾尔文拉丁化方案[2]。

特点

编辑
  • 最初拉丁维文在将老维文的ژ‎对应为J或Zh的问题上未达成一个统一的意见。到2008年1月，新疆维吾尔自治区语言文字委员会研究编制并鉴定验收了维吾尔文拉丁化方案，该方案中规定将旧版中的É替换为Ë，Zh对应ژ‎，j只对应ج‎。[2]
  • 元音开头的词首无需添加符号（老维文需加ئ），不过在词中两个元音间或造成歧义的复辅音间须使用分隔号（'）分隔。
  • 拉丁维文和其他拉丁字母文字一样，存在大小写字母，句首字母必须大写；二合字母的大写形式，只大写首字母，如ShUAR（Shinjang Uyghur Aptonom Rayon，新疆维吾尔自治区）。对于外来词，均采用维语的读音拼写，如：Nyu York（纽约）、Bëyjing（北京）。专有名词第一个字母必须大写，如Ürümchi（乌鲁木齐）。
  • 对于一些国际单位、特殊缩写，保持原始写法，如：cm（厘米），MTV。

字母表

编辑
拉丁维吾尔文字母
A a B b Ch ch D d E e Ë ë F f G g Gh gh H h I i J j K k L l M m
N n Ng ng O o Ö ö P p Q q R r S s Sh sh T t U u Ü ü W w X x Y y
Z z (Zh zh)                                                    

维文比较表

编辑
参见：乌兹别克语字母
顺序 UEY ULY USY UYY IPA
01 ئا‎ A a А а A a /ɑ/
02 ئە‎ E e Ә ә Ə ə /ɛ/~/æ/
03 ب‎ B b Б б B b /b/
04 پ‎ P p П п P p /p/
05 ت‎ T t Т т T t /t/
06 ج‎ J j[note 1] Җ җ J j /d͡ʒ/
07 چ‎ Ch ch Ч ч Q q /t͡ʃ/
08 خ‎ X x Х х H h /χ/
09 د‎ D d Д д D d /d/
10 ر‎ R r Р р R r /r/
11 ز‎ Z z З з Z z /z/
12 ژ‎ Zh zh[note 2] Ж ж Ⱬ ⱬ /ʒ/
13 س‎ S s С с S s /s/
14 ش‎ Sh sh Ш ш X x /ʃ/
15 غ‎ Gh gh Ғ ғ Ƣ ƣ /ʁ/
16 ف‎ F f Ф ф F f /f/
17 ق‎ Q q Қ қ Ⱪ ⱪ /q/
18 ك‎ K k К к K k /k/
19 گ‎ G g Г г G g /ɡ/
20 ڭ‎ Ng ng Ң ң Ng ng /ŋ/
21 ل‎ L l Л л L l /l/
22 م‎ M m М м M m /m/
23 ن‎ N n Н н N n /n/
24 ھ‎ H h Һ һ Ⱨ ⱨ /h/
25 ئو‎ O o О о O o /o/
26 ئۇ‎ U u У у U u /u/
27 ئۆ‎ Ö ö Ө ө Ɵ ɵ /ø/
28 ئۈ‎ Ü ü Ү ү Ü ü /y/
29 ۋ‎ W w В в W w/V v /w/~/v/
30 ئې‎ Ë ë[note 3] Е е E e /e/
31 ئى‎ I i И и I i /i/~/ɪ/
32 ي‎ Y y Й й Y y /j/

例文

编辑

下列以维吾尔语世界人权宣言（第1条）为例比较各式维文：

各式维吾尔语拼写法书写范例
传统维文(UEY):   ھەممە ئادەم تۇغۇلۇشىدىنلا ئەركىن، ئىززەت۔ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا باب۔باراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان. ئۇلار ئەقىلگە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر۔بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك.
西里尔维文(USY):   Һәммә адәм туғулушидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилгә вә виҗданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хас роһ билән муамилә қилиши керәк.
新维文(UYY):   Ⱨəmmə adəm tuƣuluxidinla ərkin, izzət-ⱨɵrmət wə ⱨoⱪuⱪta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular əⱪilgə wə wijdanƣa igə ⱨəmdə bir-birigə ⱪerindaxliⱪ munasiwitigə has roⱨ bilən mu’amilə ⱪilixi kerək.
拉丁维文 (ULY):   Hemme adem tughulushidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. Ular eqilge we wijdan'gha ige hemde bir-birige qërindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kërek.
英语:   All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood.

注脚

编辑
  1. ^ Before the 2008 revision, could be confounded with j used for /ʒ/, which is now only written zh.
  2. ^ Before the 2008 revision, j could be used as well.
  3. ^ Before the 2008 revision, É/é was used.

注释

编辑
  1. ^ Jean R. Duval, Waris A. Janbaz. An Introduction to Latin-Script Uyghur (PDF). 2006 [2017-12-30]. （原始内容 (PDF)存档于2017-10-11） （英语）. 
  2. ^ 2.0 2.1 维吾尔文拉丁化方案. （原始内容存档于2013-12-01）. ，新疆维吾尔自治区民族语言文字工作委员会网站

参考文献

编辑

参阅

编辑

外部链接

编辑
 
维基百科提供如下语言版本： 维吾尔语维基百科
检索自“https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=拉丁维文&oldid=79638507”