泰雅语(泰雅语:AtayalTayal),亦称泰雅尔语,是南岛语系的一种,用拉丁文字书写,为台湾泰雅族的民族语言。分布地域极广,一般学者将其与赛德克语一并归于泰雅语群Atayalic)。目前台湾原住民泰雅语认证考试分为6类方言语群:赛考利克泰雅语泽敖利泰雅语汶水泰雅语万大泰雅语四季泰雅语宜兰泽敖利泰雅语[5][6][7]

泰雅语
Atayal
Tayal
发音[ʔətaˈjal]
母语国家和地区 中华民国台湾地区
区域
母语使用人数
10,000人 (2008年)[1]
语系
方言
文字泰雅罗马字拉丁字母
官方地位
作为官方语言 台湾原住民族地区[2]
管理机构原住民族委员会
中央研究院 (Academia Sinica)
语言代码
ISO 639-2map
ISO 639-3tay
Glottologatay1247[3]
语言瞭望站30-AAA
濒危程度
联合国教科文组织认定的濒危语言[4]
脆弱UNESCO
本条目包含国际音标符号。部分操作系统浏览器需要特殊字母与符号支持才能正确显示,否则可能显示为乱码、问号、空格等其它符号。
图中标示泰雅语群的两大方言群:“赛考利克泰雅语群”(蓝色)及“泽敖利泰雅语群”(绿色)。

方言群 编辑

泰雅语分布极广,使用人口从新北市乌来区到中部南投县仁爱乡台中市和平区皆有。因为"泰雅语言"分布极广,且加入日语等语种之混入影响,伴随时间演变,故逐渐形成不同地区泰雅族部落所使用之泰雅语歧异程度极高的现象。就泰雅语群的使用人口上而言,在2012年6月该语群使用人口约为83,088人。[1]

传统分类 编辑

传统分类上,泰雅语大致分为“赛考利克语群”(Squliq)及“泽敖利语群”(Ciʼuli)两大语群。[6]

郭育贤(Goderich 2020)的分类 编辑

郭育贤(Goderich 2020)基于比较语言学共同创新给出的新的分类,排除考虑区域性语言移借的影响。郭育贤将泽敖利语群区分开来,并依音变及词汇证据认定其为多系群,赛考利克语群仍为单系群(相当于郭氏的“核心北泰雅语群”)[8]

音系 编辑

泰雅语的音系之音位大都使用适当的Unicode符号来标示。在台湾南岛语书写系统的订定上,元辅音之音系表原则上都是先“发音部位”(横列)、后“发音方法”(纵列)、再考量“清浊音”,来订定其音系之音位架构。[9]

语法 编辑

在语法的分类上台湾南岛语并不同于一般的分析语或其它综合语里的动词、名词、形容词、介词和副词等之基本词类分类。比如台湾南岛语里普遍没有副词,而副词的概念一般以动词方式呈现、可称之为“副动词”,类之于俄语里的副动词。[10] 泰雅语语法分类是将基础的语法之词类、词缀、字词结构及分类法,对比分析语等之词类分类法加以条析判别。[11] 而在语词的表达上以"泽敖利泰雅语群"作为参考基准;以赛考利克泰雅语群作为一般通行参考。


动词焦点变化 编辑

中文 动词原型 主事焦点 受事焦点 处所焦点 周边焦点
在;有;住 kaki maki ki'un ki'an s'aki
usa musa 'son 'san s'usa
uwah mwah wahun wahan s'uwah
qaniq maniq niqun niqan sqaniq
nbu mnbu nbun nbwan snbu
pung mung pongun pongan spung
kal kmayal kyalun kyalan skal
lpuw lmpuw lpogun lpogan slpuw
biru miru brwun brwan sbiru
知道 baq mbaq baqun baqan sbaq
忘记 zngi zmungi zngyun zngyan szngi
pqbaq mqbaq pqbaqun pqbaqan spqbaq
cbaq mcbaq cbaqun cbaqan scbaq
睡觉 'abi m'abi 'abyun 'abyan s'abi
起床 tuliq mtuliq tliqun tliqan stuliq
结束 kmasuq masuq suqun suqan skmasuq
biq miq biqun biqan sbiq
制作 kbalay kblayun kblyan skbalay
等待 naga mnaga ngun ngan snaga
喂食 s'an sm'an s'anun s'anan ss'an
kyap myap kyapun kyapan skyap
洗(手) pima mima pmun pman spima
洗(衣物) bahuq mahuq bhqun bhqan sbahuq
跟随;搭 gluw mgluw glgun glgan sgluw
养育 qayat qmayat qyatun qyatan sqayat
拿取 agal magal galun galan s'agal
si' smi' syun syan ssi'
帮助 kraw kmraw kragun kragan skraw
pqutay mqutay pqutun pqutan spqutay
baziy mbaziy bzirun bziran sbaziy
tbaziy mtbaziy tbzirun tbziran stbaziy
tama mtama tmun tman stama
s'un ms'un s'unun s'unan ss'un

例句 编辑

  • Ima lalu-su? 你叫什么名字?
  • Lokah-su ga? 你好吗?
  • Mhway-su balay. 非常感谢你。
  • Ptngi-ta klama, lokah hi tala. 早餐吃饱了,才会有气力。
  • K'nhriq kmmu qu ryax. 要爱惜光阴。
  • musa su inu? 你要去哪里?
  • nanu cyux su kyalun? 你在说什么?
  • nanu qani hiya? 这是什么?
  • nanu qasa hiya? 那是什么?

词汇比较 编辑

词汇 1 2 3 4 5 眼睛 日子 我们
包含式
什么
赛考利克泰雅语 qutux sazing cyugal payat magal 'tayal roziq huzil ryax giqas ita' nanu' puniq
四季泰雅语 qutux saying tyugan payat magan cquliq royiq hoyil ryax xqayus ita nanu/
hmcwa
puniq
泽敖利泰雅语 utux sazing tugan/
cyugan
payat magan tayan rozi/
rawzi
huzin/
hozin
ryax g'anus/
atarasiy
ita nanu puni
宜兰泽敖利泰雅语 utux sa'ing tugan payat magan cyoli/
c'oli
royi hoying ryax g'anus ita lalu/
mhcwa
puni
汶水泰雅语 qutux usayng tugal sapaat imagal itaal rawweq xuwil riax giqas ta'/
ita'
humicuwa'/
hnanuwan
hapuneq/
hapuy
万大泰雅语 utux sa'ing tugal parat ramagal ci'uli'/
Itaral
rori huril rex ga'arus ita' amol rana'

参见 编辑

脚注 编辑

  1. ^ 1.0 1.1 "Tayal"[1]页面存档备份,存于互联网档案馆),UNESCO Interactive Atlas of the World’s Languages in Danger,2016年/6月03日查阅.
  2. ^ 原住民族語言發展法. [2017-08-03]. (原始内容存档于2017-08-04). 
  3. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian (编). Atayal. Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. 2016. 
  4. ^ UNESCO Atlas of the World's Languages in danger, UNESCO
  5. ^ 国立台湾师范大学进修推广学院,"98年度原住民族语言能力认证考试"存档副本. [2017-03-01]. (原始内容存档于2009-12-17). ,台北市,2009.
  6. ^ 6.0 6.1 李壬癸 院士,"珍惜台湾南岛语",台湾本铺:前卫出版社,台北市,2010年1月. ISBN 978-957-801-635-4
  7. ^ 郑光博,"第一章谁是泰雅族"[2]页面存档备份,存于互联网档案馆),2005.
  8. ^ Goderich, Andre, Atayal Phonology, Reconstruction, and Subgruoping [泰雅語音韻系統、重建與分群] (PhD Dissertation), National Tsing Hua University, 2020 
  9. ^ 行政院原住民族委员会,"原住民族语言书写系统"[3]页面存档备份,存于互联网档案馆),台语字第0940163297号,原民教字第09400355912号公告,中华民国94年12月15日.
  10. ^ 张永利,"台湾南岛语言语法:语言类型与理论的启示(Kavalan)"[4]页面存档备份,存于互联网档案馆),语言学门热门前瞻研究,2010年12月/12卷1期,pp.112-127.
  11. ^ Barbara B.H. Partee, A.G. ter Meulen, R. Wall,"Mathematical Methods in Linguistics (Studies in Linguistics and Philosophy)(语言研究的数学方法)"[5]页面存档备份,存于互联网档案馆[6]页面存档备份,存于互联网档案馆),Springer,1/e 1993 edition(April 30, 1990).

参考文献 编辑

  • 叶郁婷(Maya Yuting Yeh)、黄宣范(Shuanfan Huang),"泰雅语之 Hya’ 与立场标记"[7]页面存档备份,存于互联网档案馆),《语言暨语言学》期刊,第十四卷第一期 2013(1).
  • Sing 'Olan, Syat Yupas,"Sinqunan Biru Ke na Tayal(泰雅尔族语词汇集)",台北:使徒出版有限公司,2006年11月。ISBN 978-986-7134-08-01
  • 李壬癸,“泰雅语群不同年龄在语言形式上的差异”[8]页面存档备份,存于互联网档案馆),清华大学学报/第14卷第2期:167-191,1982-12。

外部链接 编辑